Informazio handikoa, google tradutorean
OINARRIZKO DATUAK
Azalera, 449.964 km²
Biztanleria, 10,182,291 h (2018)
Kapital, Stockholm (Stockholm)
Hizkuntzak: Suediera (ofiziala), Finlandiera, Saami edo Lapon.
Konposizio etnikoa: Suediarrak% 91,34, Saami edo Lapidoak% 0,3, beste taldeek% 8,63 (est. 2017).
Erlijioak: protestanteak (Lutheran)% 63,5, beste batzuk (katolikoak, ortodoxoak, musulmanak, judutarrak eta budistak)% 8,1, ez-erlijiosoak% 28,4 (est. 2015).
Alfabetatze tasa,% 99
Giza Garapenaren Indizea (IDH), 0,933 (UN-2018) (munduko 7.a).
Sistema politikoa, konstituzio monarkia
ADIERAZLE DEMOGRAFIKOAK
Jaiotza-tasa, 12,1
Hilkortasun tasa, 9,4
Landare hazkundea,% 0,27
Bizi-itxaropena jaiotzean: gizonezkoak, 80,2 urte; emakumeak, 84,2 urte (2017ko estatua).
ECONOMY
Nekazaritza: zerealak, patatak, lekaleak, barazkiak.
Abeltzaintza: behi, txerri, hegaztiak, elurrak.
Arrantza: sardinzar, bakailao, merlangos, berdelak, ganbak, hautsak, izokina, zomorroak, amuarrainak.
Basoak: pinuak, izeiak, zumarrak, lizarrak, arteak.
Meatzaritza: burdina, zohikatza, berunezko kobrea, zinka, uranioa.
Industria: altzairua, egurra, papera, kimika, itsasoa, elektromekanikoa, automobilgintza, esnekiak.
BPG per capita, $ 51.500 (2017ko estatua)
BPG sektorearen banaketa:
· Nekazaritza,% 1,6
· Industria,% 33
· Zerbitzuak,% 65,4 (est, 2017)
Kanpo merkataritza:
· Esportazioak: garraio ekipoa, papera, egurra, paketatutako sendagaiak, petrolioa fintzea, telefonoak.
$ 133 milioi
· Inportazioak: garraio ekipoa, olioa, telekomunikazio produktuak, janaria, animalia biziak.
131 mila milioi dolar (2016)
HISTORIA (XX-XXI. Mendeak)
1905: Norvegia eta Suedia arteko bakarkako bereizketa.
1907: Gizarte Demokratuek sufragio unibertsala eskaini zuten.
1914-18: Suedian neutral izendatu zuten, lehiaketa osoan zehar atxiki zuelako posizioa.
1918: Finlandiako estatu berria aitortzen du.
1920: lehen gobernu sozialista Hjalmar Brantingen zuzendaritzapean.
1923: H. Brantingek garaitu egin zuen langileen greba edukitzeko saiakera huts egin zuenean; Ernst Tryggerrek lortu zuen.
1932: Sozialistak boterera itzuli ziren Per Albin Hansson lehen ministroarekin.
1940-43: Suedian, Norvegian eta Danimarkako erregeek, Finlandiako presidentearekin batera, neutralitate solidarioa adierazi zuten. Alemaniarrek Norvegian atxiki zituztenean, Suediak tropa alemaniarrak bere lurraldetik igarotzea baimendu zuen.
1946-69: Ondorengo hauteskundeak gizarte demokraten garaipena eman zituzten. Tage Erlander lehen ministroa garapen ekonomikoaren politika, gizarte-ekitatea eta neutralizazio zorrotzarekin jarraitu zuen.
1950: Gustavo V erregeak hil egin zen eta bere seme Gustavo VI Adolfo izan zen haren ondoren.
1969-76: gobernu sozio-demokratiko berria, Olof Palme lehen ministro gisa.
1975: Gustavo VI Adolfo erregeak hil egin zuen eta bere biloba Karlos XVI. Gustavo haren ondorengoa izan zen, aurten monarkia baten buruan, erregearen funtzioa bere izaera zintzotasunez mugatzen duena.
1976: hiru alderdi burgesetako koalizio batek gobernu bat osa dezake; 44 urte iraun zuen gobernu sozio-demokratikoaren aldi luzea eten zen.
1976-82. Kontserbadoreak, zentristoak eta liberalak hainbat armairu sortu zituzten urte hauetan.
1982: Gizarte Demokratuak gehiengoa irabazi zuen berriro ere, Olof Palme berriro aginteagatik.
1986: O. Palme hilgarriaren eraso bat jasan zuen, inolako erreklamazio politikorik gabe.
1990: Legebiltzarrak Europako Erkidegoan Suedian sartzeko eskaera sozio-demokratikoaren plana onartu zuen.
1992: Carl Bildt lehen ministro kontserbadorea eta Ingvar Carlsson sozial demokrata adostu ziren 1930eko hamarkadatik Suediako krisi ekonomiko handiena gainditzeko.
1995: aurreko urtean erreferenduma berretsita, Suedia Europar Batasuneko estatu kide bihurtu zen urtarrilaren 1ean.
1996: Carlsson-ek Gobernuko buruzagi eta lider sozial demokratikoaren dimisioa aurkeztu zuen, bi postuetan arrakasta izateko aukeratu zuten Göran Persson.
1997: Suediako Gobernuak iragarri du Maastricheko Itunaren hitzarmenekin bat etorriz, baina ez zuela Europako «moneta bakarra» sartu, euroak.
1998: Gobernuak «Barkamena» Saami (Lappish) etniari jendeari «barkamena eskaini zien» jasan zituen «mendeetan» jasan zuen eta jendeak jasan zituen estortsio eta abandonuak libratu nahi zituen faktura prestatu zuen.
1999: Herrialdean jarduten duen hamabi erreaktore nuklearreko lehenengo deskonexioa hasi zen, 1980ko erreferendumoaren arabera.
2000: Sund ondoko itsasartea inauguratu zen zubia, 16 km-ko distantzia aurrezteko aukera ematen duena. Suedia eta Danimarka artean.
2003: Atzerri ministroa Anna Lindh hil da erosketa erasoa izan ondoren. Suedian euro erreferendum batean sartzearen aurka botarazi duzu.
2006: Alderdi Ertaina buru duen zentro-eskuin koalizio batek irabazi du parlamentuko hauteskundeak, gobernu sozio-demokratikoari amaiera emateko.
2008: Suediak Lisboako Tratatua berretsi zuen.
2010: erdialdeko eskuin koalizioak gehiengoa galdu du, baina gehiengoa izaten jarraitzen du. Lehen aldiz, anti-immigrazioaren alderdi demokratikoak Suedian parlamentuko eserleku irabazten ditu. Abenduan, Julian Assange, Wikileaks-en sortzailea, britainiak atxilotu du Suediak estraditatzea eskatu ondoren. Gainera, Suedia suizidioaren lehen erasoa jasaten du, islamista erradikal batek egin duena.
2014: Stefan Löfven lehen ministroa bihurtu zen parlamentuko hauteskundeen ostean.
2017: Stockholmeko kamioi batekin eraso terrorista batek lau heriotzen ditu Stockholm-en.
2018: Parlamentuko hauteskundeak egiten dira. Bertan, koalizio berde gorriak (Alderdi Sozialdemokrata eta Alderdi Berdea) ezker alderdiaren laguntzarekin 144 eserleku irabazi ditu, baina ez dute gehiengo absolutua lortzen.
COLABORA
con la actualización de esta información
ELKARLANEAN
informazio hau eguneratuta
COLLABORATE
with the update of this information
inst-europ@inst-europ.org